Rabu, 20 Juni 2012

MAKALAH “Asal Mula Gamelan Jawa”


“Asal Mula Gamelan Jawa”




BAB I
PENDAHULUAN


I.      Latar Belakang
Wonten sak lebete buku yudhoyono (1992) judulipun Gamelan Jawa, awalan mula lan masa depane dipaparake gamelan jawa terkait kalian upacara keagamaan. Gamelan ingkang wonten awjud pusaka, gamelan gadahi makna lan hubungan kalian budaya keratin.
Taun Jaywaha Surya kala katangil pangrasaning janma (162) masa palguna, candrasangkala swara karengreng jagad (167), sri paduka maharaja Dewa buda damel gamelan “lokananta” . gamelan ingkang sampun dados awujud wilahan didamel saking gangsa.
Surya sengkala bagahaning swarga angreng gani swarga (269), taun tartha candra sengkala swara matenggeng karna (287), masa kartika hyang endra damel alat suara ingkang dinamani surendra awujud gending (rebab), kala (kendang), sangka (gong,), pamatut (kethuk) lan suaran kenong

II.      Rumusan Masalah
1.      Kapan gamelan jawa mucul lan pripun asal mulanipun ?
2.      Sebataken wernimpun gamelan ?

III.      Tujuan
1.      Masyarakat supaya ngartos wernanipun gamelan
2.      Maringi hiburan kalian masyarakat
3.      Masyarakat luwih ngertos asal muasal mulane gamelan








BAB II
PEMBAHASAN


A.    Kapan gamelan jawa muncul lan pripun asal asalipun ?
Pada tahun jaywaha, surya sangkala katingal pangrasaning janma (162) masa palguna, candra sangkala swara karengreng jagad (167) sri paduka maharaja dewa buda damel gamelan “lokananta” surya sengkala bagahaning swara angreng gain swarga (269) taun tarha candra sengkala. Swara matenggeng karna (287) masa kartika. Hyang endra damel alat suara ingkang dinamani surendra awujud gending (rebab), kala (kendang), sangka (gong), pamatut ( kethuk) lan sauran (kenong)
Masa palguna hyang endra mangutus batara citrasana ke negeri purwa carita mbeto gamelan”surendra” kangge menehaken maharaja kana menawi sedaya suara – suara kasebat dingge manungsa wonten dunia sri maharaja kana nambahaken kalian salundi (kempul) dan garantang  (gambang) lan disebaraken kalian masyarakat kangge ditiru lan dikembangaken kalian jalannya wektu.
Tahun pramadi, surya sangkala kaswareng karnaguna maletik (327) masa wisaka, candra sengkala goratri katon tawang (337) sri maharaja keno nyiptakaken lan nyebaraken lagu – lagu saking tembang ageng niki asal muasal gending.
Tahun wikrama, surya sangkala naga kacaksuh ing rana (328) masa manggakala, candra sengkala madyaning rana tri (338) dasarane alat suara saking negeri ajam, yahudi lan hindu. Sri maharaja kono nyiptakake suara – suara tanda perang : mardangga kayata : kala kendang, sangka gong, egong, gubar (bende ingkang mboten  berpencu) bahiri (beri ingkang ngagem sanding keliling) puksur (rebana ingkang ditutuk ngagem kayu) gurnang (kenong digantung), tong- tong (kendang saking gangsa, alat pemukul saking kayu), grit (rebana ingkang ditutuk ngagem kayu), grit (rebana ingkang ditutuk ngagem kayu), tetek, bedug, maguru gangsa (kemadhang ingkang digantung)
Tahun pilapawa surya sangkala trusta bajaning marga (529) masa wisaka, candra sengkala tataning pakarti wisaya sirna (545), dewi sugandi, putrid prabu basu kesti raja negeri wirata, nglairaken dewi basuwati raja – raja ngundang para brahmana, tapa, resi lan sewa sogatakangge muji syukur bayi sehat mboten kirang napa – napa para rohaniawan mbeto suara – suara rebana utawi terbang, angklung, genta, kekeleng bende lan kentongan.
Tahun kala yuda, saryasangka (1107) karangeng meletik atmajaji candra  sengkala karsa tri tunggal janma, 1136 Prabu lembu amiluhur berputra raden panji ino kartapati ingkang dikenal raden panji kasatrian. Ilmu pengeahuan ingkang nambah alat awujud bonang lan saran lan nambah dasar – dasar nada utawi laras. Gamelan sampun dados, nyiptakaaken seperangkat “laras miring” utawi pelog. Jumlah lan wernine alat suara sami kalian gamelan surendro. Akhiripun gamelan surendro disebat salendro lan pelog
·         Gamelan merupakan gambaran kaselarasan hidup.
Kasalarasan inggih punika piyambake saget ngatur keseimbangan emosi lan nata tingkah laku ingkang laras, harmonis lan mboten nimbulaken goncangan.  Wonten mriki irama gending utawi  musik saking gamelan   kalebet tembang jawa disusun lan didamel.
Perkembangan saged diwiwti saking kentongan, tepukan tangan, pukulan kemulut gesekan pada tali / bambu tipis. Lajeng alat musik jawa berkembang wonten bentuk bilahan kayu, bambu utawi lempengan besi, lembaran kulit dan bambu ingkang dipunlubangi. Sesampunipun dados seperangkat alat musik lajeng dinamani gamelan, mula – mula kangge ngiringi tarian lan semakin semarak amargi didukung lagu (tembang), oleh penyanyi (swarawati/ wiraswara).
Gamelan utawi gangsu utawi pradongo (kawi) saking kembung : temba ga t raja sa inggih punika bahan logam ingkang dicampur dados instumen Gamelan. Gamelan wonten saking kajeng, tuladhane : gambang, demung, barung, peking, slentem, ditambah alat tiup suling lan alat gebuk kandang lan bedug, alat gesek rebab lan alat petik siter    
·         Gamelan keraton
Wonten keraton jawa gamelan dados sebuah kebanggan, gamelan dados simbol kewibawaan. Seorang raja ingkang gadhahi gamelan lengkap kalian berbagai nama, dianggap benda pusaka ingkang adiluhung. Tiang nyebat gamelan supados ageming aji artinipun gamelan dados simbol kebesaran raja, gamelan wonten sepihak dipandang supados benda (wingka) wonten pihak sanes seni gemelan (karawitan), hendak dikultuskan dados warisa budaya leluhur (beritage), ingakang mesti muli aken supados status  simbol social lan prestise  budaya tinggi (emas) masyarakat pendukung
  Dibutuhaken keberanian  kagen meseformasi pencitraan gamelan ingkang sampun ngalami distorisasi kemapanana budaya secara structural pramilo pakem – pakem baku mematikan ingkang sampun nyudutaken fantasi, daya imajinasi lan kecerdasan kreatif. Gamelan jawa butuhaken literatur lan karya – karya musik ingkang mboten dikira banyak wonten tengah budaya kontemporen, kagem majuaken gamelan jawa wonten konteks lan peran keterkaitan kalian masa saniki.
·         Gamelan dan perdaban orang jawa
Saklebete laporan poerwono (suara merdeka 13 september 2002) gamelan ternyata dados salah sakwijining alat ukur kangge ngetahui lan nglukisaken pripun kebudayaan jawa sampun dados sebuah peradaban.
Gamelan saget nandai utawi bermakna ketika dimanfaataken wonten konser musik utawi wonten iringan upacara sacral lan kanegaraan wonten jaman sejarah. Tuladha pemberian seperangkat gamelan kiai Gentara oleh Raia siam utawi raja rama IV kagem sanuhun PB X wektu niku, lan sebalike sinuhun  menehaken sperengkat gemelan beserta para pengrawit lan pesinden, sehingga sakniti tasik wonten kampung jawa wonten Thailand.
Gamelan ingkang diparingi nama kiai Belik ngantos saniki tasik tersimpan utuh wonten keraton Surakarta lan jenis gamelan penghormatan liyane macam monggang, cara balen lan kebo Giro, gamelan gadhahi fungsi lan makna khusus ketika berada dimasanya. Gamelan terakhir dianggep tetap bernilai budaya tinggi supados diciptakaken wonten jaman sejarah, minimal semasa mataram lan dinasti penerus.











BAB III
PENUTUP


A.    Kesimpulan
Pada taun jaya wala surya sangkal katinggal pangrasaning janma, hyang  endra damel alat suara ingkang dinamani surendra awujud gending (rebab), sangka (gong), pamatut (kethut) lan suaran (kenong)
Taun parmadi sri maharaja kano nyiptakaken lan nyebaraken lagu – lagu saking tembang ageng niki asal muasal gending. Taun wikrama dasarane suara saking negeri ajam, yahudi lan hindu nyiptaake suara – suara tanda perang, mardangga terdiri dari : kala kendang, sangka gong, egong, gubar (bahan), puksur, gurnang, tong – tong, grit, tetek, bedu, maguru, lan gangsa.
Gamelan merupakan gambaran keselerasan hidup, inggih punika piyambake saget ngatur keseimbnagan emosi lan nata tingkah laku ingkang laras, harmonis lan mboten menimbulkan goncangan
Perkembangan diwiwiti saka kentongan, tepukan tangan, pukulan, kemulut, gesekan pada tali / bambu tipis.

B.     Saran
Kita sedaya selajeng generasi muda supados saged ngelestarikaken lan ngembangaken budaya jawa saengga buadaya jawa saged terus rinayas langgenging bawana.














GEGURITAN "GAMELAN"


Peranganmu kang maneka warni
uni mu kang nyengsemake ati
anggon mu manggon kang kudu runtut
runtut kanthi runtut aran mu


Miturut wujude ana loro
gedhe lan barut
miturut swarane ana loro
pelog lan slendro


 Nem mo mo mo ro mo
anggon mu ngajak
tak tak dhung dhak tak dhung tak dhung
uni mu kang ditabuh
pyong eng pyong  pyong
uni mu kang tak rungokake


 Dudu gitar
dudu bas
dudu piano lan
dudu dram    
ananging
bonang saron demung
kenong slenthem peking
kempul kendhang lan gong
kang dadi arane perangan mu kuwi