“Asal Mula Gamelan Jawa”
BAB I
PENDAHULUAN
I. Latar
Belakang
Wonten sak lebete buku yudhoyono (1992) judulipun
Gamelan Jawa, awalan mula lan masa depane dipaparake gamelan jawa terkait
kalian upacara keagamaan. Gamelan ingkang wonten awjud pusaka, gamelan gadahi
makna lan hubungan kalian budaya keratin.
Taun Jaywaha Surya kala katangil pangrasaning janma
(162) masa palguna, candrasangkala swara karengreng jagad (167), sri paduka
maharaja Dewa buda damel gamelan “lokananta” . gamelan ingkang sampun dados
awujud wilahan didamel saking gangsa.
Surya sengkala bagahaning swarga angreng gani swarga
(269), taun tartha candra sengkala swara matenggeng karna (287), masa kartika
hyang endra damel alat suara ingkang dinamani surendra awujud gending (rebab),
kala (kendang), sangka (gong,), pamatut (kethuk) lan suaran kenong
II. Rumusan
Masalah
1. Kapan
gamelan jawa mucul lan pripun asal mulanipun ?
2. Sebataken
wernimpun gamelan ?
III. Tujuan
1. Masyarakat
supaya ngartos wernanipun gamelan
2. Maringi
hiburan kalian masyarakat
3. Masyarakat
luwih ngertos asal muasal mulane gamelan
BAB
II
PEMBAHASAN
A. Kapan
gamelan jawa muncul lan pripun asal asalipun ?
Pada tahun jaywaha, surya sangkala katingal
pangrasaning janma (162) masa palguna, candra sangkala swara karengreng jagad
(167) sri paduka maharaja dewa buda damel gamelan “lokananta” surya sengkala
bagahaning swara angreng gain swarga (269) taun tarha candra sengkala. Swara
matenggeng karna (287) masa kartika. Hyang endra damel alat suara ingkang dinamani
surendra awujud gending (rebab), kala (kendang), sangka (gong), pamatut (
kethuk) lan sauran (kenong)
Masa palguna hyang endra mangutus batara citrasana ke
negeri purwa carita mbeto gamelan”surendra” kangge menehaken maharaja kana
menawi sedaya suara – suara kasebat dingge manungsa wonten dunia sri maharaja
kana nambahaken kalian salundi (kempul) dan garantang (gambang) lan disebaraken kalian masyarakat
kangge ditiru lan dikembangaken kalian jalannya wektu.
Tahun pramadi, surya sangkala kaswareng karnaguna
maletik (327) masa wisaka, candra sengkala goratri katon tawang (337) sri
maharaja keno nyiptakaken lan nyebaraken lagu – lagu saking tembang ageng niki
asal muasal gending.
Tahun wikrama, surya sangkala naga kacaksuh ing rana
(328) masa manggakala, candra sengkala madyaning rana tri (338) dasarane alat
suara saking negeri ajam, yahudi lan hindu. Sri maharaja kono nyiptakake suara
– suara tanda perang : mardangga kayata : kala kendang, sangka gong, egong,
gubar (bende ingkang mboten berpencu)
bahiri (beri ingkang ngagem sanding keliling) puksur (rebana ingkang ditutuk
ngagem kayu) gurnang (kenong digantung), tong- tong (kendang saking gangsa,
alat pemukul saking kayu), grit (rebana ingkang ditutuk ngagem kayu), grit
(rebana ingkang ditutuk ngagem kayu), tetek, bedug, maguru gangsa (kemadhang
ingkang digantung)
Tahun pilapawa surya sangkala trusta bajaning marga
(529) masa wisaka, candra sengkala tataning pakarti wisaya sirna (545), dewi
sugandi, putrid prabu basu kesti raja negeri wirata, nglairaken dewi basuwati
raja – raja ngundang para brahmana, tapa, resi lan sewa sogatakangge muji
syukur bayi sehat mboten kirang napa – napa para rohaniawan mbeto suara – suara
rebana utawi terbang, angklung, genta, kekeleng bende lan kentongan.
Tahun kala yuda, saryasangka (1107) karangeng meletik
atmajaji candra sengkala karsa tri
tunggal janma, 1136 Prabu lembu amiluhur berputra raden panji ino kartapati
ingkang dikenal raden panji kasatrian. Ilmu pengeahuan ingkang nambah alat
awujud bonang lan saran lan nambah dasar – dasar nada utawi laras. Gamelan
sampun dados, nyiptakaaken seperangkat “laras miring” utawi pelog. Jumlah lan
wernine alat suara sami kalian gamelan surendro. Akhiripun gamelan surendro
disebat salendro lan pelog
·
Gamelan merupakan gambaran kaselarasan hidup.
Kasalarasan inggih punika piyambake saget ngatur
keseimbangan emosi lan nata tingkah laku ingkang laras, harmonis lan mboten
nimbulaken goncangan. Wonten mriki irama
gending utawi musik saking gamelan kalebet tembang jawa disusun lan didamel.
Perkembangan saged diwiwti saking kentongan, tepukan
tangan, pukulan kemulut gesekan pada tali / bambu tipis. Lajeng alat musik jawa
berkembang wonten bentuk bilahan kayu, bambu utawi lempengan besi, lembaran
kulit dan bambu ingkang dipunlubangi. Sesampunipun dados seperangkat alat musik
lajeng dinamani gamelan, mula – mula kangge ngiringi tarian lan semakin semarak
amargi didukung lagu (tembang), oleh penyanyi (swarawati/ wiraswara).
Gamelan utawi gangsu utawi pradongo (kawi) saking
kembung : temba ga t raja sa inggih punika bahan logam ingkang dicampur dados
instumen Gamelan. Gamelan wonten saking kajeng, tuladhane : gambang, demung,
barung, peking, slentem, ditambah alat tiup suling lan alat gebuk kandang lan
bedug, alat gesek rebab lan alat petik siter
·
Gamelan keraton
Wonten keraton jawa gamelan dados sebuah kebanggan,
gamelan dados simbol kewibawaan. Seorang raja ingkang gadhahi gamelan lengkap
kalian berbagai nama, dianggap benda pusaka ingkang adiluhung. Tiang nyebat
gamelan supados ageming aji artinipun gamelan dados simbol kebesaran raja,
gamelan wonten sepihak dipandang supados benda (wingka) wonten pihak sanes seni
gemelan (karawitan), hendak dikultuskan dados warisa budaya leluhur (beritage),
ingakang mesti muli aken supados status
simbol social lan prestise budaya
tinggi (emas) masyarakat pendukung
Dibutuhaken
keberanian kagen meseformasi pencitraan
gamelan ingkang sampun ngalami distorisasi kemapanana budaya secara structural
pramilo pakem – pakem baku
mematikan ingkang sampun nyudutaken fantasi, daya imajinasi lan kecerdasan
kreatif. Gamelan jawa butuhaken literatur lan karya – karya musik ingkang
mboten dikira banyak wonten tengah budaya kontemporen, kagem majuaken gamelan
jawa wonten konteks lan peran keterkaitan kalian masa saniki.
·
Gamelan dan perdaban orang jawa
Saklebete laporan poerwono (suara merdeka 13 september 2002) gamelan
ternyata dados salah sakwijining alat ukur kangge ngetahui lan nglukisaken
pripun kebudayaan jawa sampun dados sebuah peradaban.
Gamelan saget nandai utawi bermakna ketika
dimanfaataken wonten konser musik utawi wonten iringan upacara sacral lan
kanegaraan wonten jaman sejarah. Tuladha pemberian seperangkat gamelan kiai
Gentara oleh Raia siam
utawi raja rama IV kagem sanuhun PB X wektu niku, lan sebalike sinuhun menehaken sperengkat gemelan beserta para
pengrawit lan pesinden, sehingga sakniti tasik wonten kampung jawa wonten Thailand.
Gamelan ingkang diparingi nama kiai Belik ngantos
saniki tasik tersimpan utuh wonten keraton Surakarta lan jenis gamelan penghormatan
liyane macam monggang, cara balen lan kebo Giro, gamelan gadhahi fungsi lan
makna khusus ketika berada dimasanya. Gamelan terakhir dianggep tetap bernilai
budaya tinggi supados diciptakaken wonten jaman sejarah, minimal semasa mataram
lan dinasti penerus.
BAB
III
PENUTUP
A. Kesimpulan
Pada taun jaya wala surya sangkal katinggal
pangrasaning janma, hyang endra damel
alat suara ingkang dinamani surendra awujud gending (rebab), sangka (gong),
pamatut (kethut) lan suaran (kenong)
Taun parmadi sri maharaja kano nyiptakaken lan nyebaraken lagu – lagu
saking tembang ageng niki asal muasal gending. Taun wikrama dasarane suara
saking negeri ajam, yahudi lan hindu nyiptaake suara – suara tanda perang,
mardangga terdiri dari : kala kendang, sangka gong, egong, gubar (bahan),
puksur, gurnang, tong – tong, grit, tetek, bedu, maguru, lan gangsa.
Gamelan merupakan gambaran keselerasan hidup, inggih
punika piyambake saget ngatur keseimbnagan emosi lan nata tingkah laku ingkang
laras, harmonis lan mboten menimbulkan goncangan
Perkembangan diwiwiti saka kentongan, tepukan tangan,
pukulan, kemulut, gesekan pada tali / bambu tipis.
B. Saran
Kita sedaya selajeng generasi muda supados saged
ngelestarikaken lan ngembangaken budaya jawa saengga buadaya jawa saged terus
rinayas langgenging bawana.